Yosh onalar sanchiqlarda nimalarni bilishlari kerak?
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda nima uchun sanchiqlar
paydo bo‘lishi yuzasidan hozirgacha yagona fikr yo‘q.
Chaqaloq ichaklarida ortiqcha gaz hosil bo‘lishiga
ko‘plab faktorlar sabab bo‘ladi, deb hisoblanadi.
Bular quyidagilardan iborat:
me’da-ichak yo‘li etilmaganligi ;
markaziy nerv tizimi etilmaganligi;
noto‘g‘ri ovqatlantirish texnikasi;
oziq-ovqatga chidamsizlik;
ichaklarda ortiqcha gaz mahsuli (meteorizm);
anomal ichak bakterial florasi;
ichaklar peristaltikasi buzilishi;
tug‘ilgandan so‘ng gormonal o‘zgarishlar;
bola tomonidan ham, emizadigan ona tomonidan ham
antibiotiklar qabul qilinishi;
ortiqcha ovqatlantirish;
bolaning tashqi ta’sir etuvchi vositalarga yuqori
reaksiyasi (masalan, onaning yoki har ikki
ota-onaning bezovtaligi yoki asabiylashishi).
Shuningdek, chaqaloq sanchiqlari rivojlanishiga
onaning umumiy sog‘lig‘i, masalan, unda tug‘ishdan
keyingi depressiya yoki tez-tez migrenlar mavjudligi
ham sabab bo‘lishi ma’lum.
Yo‘q, sanchiqlar – kasallik emas. Chaqaloq sanchiqlarini
bemalol bola me’da-ichak yo‘li ishlashining funksional
holati deb nomlash mumkin, bunda ichaklarda uning
devorlariga bosim qiladigan pufaksimon shilliq
to‘lanadi. Aynan shu tufayli ham bola qornida og‘riq
paydo bo‘ladi.
Yo‘q. Sanchiqlar taxminan chaqaloqlarning 70 foizini
bezovta qiladi. Ular, odatda, 3 haftalikdan 6
haftalikkacha yoshda, ba’zan esa oldinroq boshlanadi va
4 oylik yoshda mustaqil ravishda, biron-bir davolashni
talab qilmagan holda o‘tib ketadi. Shuni ham yodda
tutish kerakki, balaning yig‘isi har doim ham unda
sanchiq borligi to‘g‘risida “signal” bermaydi. Chunki
yig‘lash – chaqaloqning muloqot vositasi bo‘lib, u yig‘i
yordamida o‘z ehtiyojlarini, shu jumladan ruhiy holatini
ham bildiradi. Aks holda, murg‘ak bola kattalar
e’tiborini jalb qilolmaydi.
Sanchiqlarda chaqaloq yig‘isi xurujsimon xususiyatli
bo‘ladi. Ya’ni, bola to‘satdan, biron-bir alohida
sababsiz, kuchli va davomiy yig‘lashni boshlaydi. Xuddi
shunday u to‘satdan yig‘lashni to‘xtatadi. Odatda,
bunday holat kechki payt yoki kunduzi yuz beradi. Bunda,
chaqaloq oyoqlarini qimirlatadi, kuchanadi, uning yuzi
qizaradi, qorinchasi shishgan ko‘rinadi. Buning barchasi
gazlar chiqishi o‘ziga xos tovushlari bilan birga
kechadi.
Chaqaloqlar sanchiqlari simptomlarining aniq ta’rifi
yo‘q. Chaqaloqni sanchiqlar bezovta qilayotganligini
pediatr o‘ziga xos “uchlik qoidasi” asosida aytishi
mumkin. Bu biron-bir sababsiz xurujsimon yig‘lash
epizodlari haftada 3 kun davomida sutkada 3 soatdan
ko‘proq davom etgan va eng kamida 3 hafta davom etgan
holatdan iborat. Biroq, sanchiqlarni tashxislash uchun
yanada yangi tavsiyalarga asosan ushbu simptomlar bir
hafta davomida kuzatilishining o‘zi etarli.
Davolashni talab qiladigan kasallik belgilari emas,
balki aynan sanchiqlardan dalolat beradigan bir necha
asosiy belgilar mavjud. Agar bola, doimiy kunduzgi yoki
kechki yig‘lashga qaramay, tana vazni yaxshi o‘sayotgan
va bo‘yi cho‘zilayotgan bo‘lsa, ishtahasi yaxshi bo‘lsa,
kun davomida faol bo‘lsa va uni toshmalar, tana harorati
oshishi, me’da buzilishi shaklida boshqa xavotirli
simptomlar bezovta qilmayotgan bo‘lsa, demak u sog‘lom.
Biroq, agar Sizni bola xatti-harakatida baribir nimadir
xavotirga solayotgan bo‘lsa, albatta pediatrga murojaat
qiling.
Emizadigan ona taomlari xilma-xil va ratsional bo‘lishi
kerakligi hozirda isbotlangan fakt. Agar ona sog‘lom
ovqatlanish tamoyillariga amal qilsa, bu uning bolasida
sanchiq paydo bo‘lishi sababiga aylanishi ehtimoli kam.
Emizadigan ona og‘ir yog‘li taom va ichaklar shishiga
sabab bo‘ladigan mahsulotlar (oqboshli karam, loviya,
no‘xat, uzum, mayiz, qora non, qo‘ziqorin, shokolad,
qaymog‘i olinmagan sut), o‘tkir ziralar va gazlangan
ichimliklar, marinadlar va haddan tashqari tuzlangan
egulikdan saqlanishi kerak.
Noto‘g‘ri ko’krak berish chaqaloqlarda sanchiqlar paydo
bo‘lishining tez-tez uchraydigan sabablaridan biri
hisoblanadi. Emizish vaqtida chaqaloq tomonidan havoning
yutib yuborilishi haddan tashqari shoshilib emayotganida
va onaning emchak uchini etarlicha zich qamrab olmagan
holatda yuz beradi. Havo me’daga tushib, so‘ngra
ichaklar tomon o‘tadi, bu erda og‘riq sezgilari paydo
bo‘ladi. Bundan saqlanish uchun emizish texnikasiga
e’tibor bering: chaqaloq lablari bilan ko'krak uchini
zich qamrab olishi, xotirjam bo‘lishi va haddan tashqari
tez ovqatlanmasligi kerak. Ovqatlantirish vaqtida
chaqaloq tomonidan havo yutilishidan saqlanish imkoni
bo‘lmagan holatda, uni 10-15 daqiqa davomida vertikal
“tik” holatda kekirish paydo bo‘lgungacha ushlab turing.
Bunda, elkasiga bo‘sh qo‘l bilan biroz urib qo‘yish
mumkin.
Sanchiqlar chaqaloqlarni ko‘krakdan emizish vaqtida ham,
sun’iy ovqatlantirish vaqtida ham bir xil darajada
bezovta qiladi. Sun’iy ovqatlantirishdagi bolada, agar
aralashmani tayyorlash qoidasiga amal qilinmasa (haddan
tashqari suv bilan suyultirilgan yoki keragidan ortiq
quyuqlashtirilgan) yoki aralashma noto‘g‘ri tanlangan
bo‘lsa, sanchiqlar bezovta qilishi mumkin. Murg‘ak bola
aralashmani haddan tashqari tez ichib qo‘ymoqdami? Bu
ham sanchiqning keng yoyilgan sababi. Bunday holatda,
bola havo yutib yubormasligi uchun teshigi kichkinaroq
so‘rg‘ich tanlanishi kerak.
Agar bir necha kun ketma-ket bola Sizni yig‘isi bilan
bezovta qilmasa va uning kayfiyati yaxshi bo‘lsa, bu
chaqaloq sanchiq davridan o‘tganligi va uning
qorinchasidagi og‘riq spazmalari ortda qolganligi
signali hisoblanadi. Bu yuz beradigan o‘rta yosh – 3 oy.
Vaqtidan ilgari tug‘ilgan bolalarda sanchiqlar 5-6
oygacha bezovta qilishi mumkin va bu me’yoriy holat
hisoblanadi.
Bobotik preparati tarkibiga kiradigan simetikon bolalar
uchun xavfsiz hisoblanadi va emizikli davridan
qo‘llanilishi mumkin. Eng muhimi – u me’da-ichak yo‘lida
so‘rilmaydi va o‘zgarmagan shaklda chiqariladi. Ushbu
xususiyati tufayli u deyarli nojo‘ya ta’sir etmaydi.
Uzoq vaqt qo‘llanilgan holatda ham nojo‘ya ta’sirlar
paydo bo‘lmaganligi isbotlangan. Juda kam hollarda, har
qanday dori preparati qo‘llanilganidagi kabi
preparatning tarkibiy moddalariga shaxsiy sezuvchanlik
paydo bo‘lishi mumkin.
Bobotik preparati – 10 yildan ko‘proq davr qo‘llanish
tajribasiga ega, dunyoning ko‘plab mamlakatlarida, shu
jumladan Evropadagi ota-onalar tomonidan ishonch
bildirilgan brend hisoblanadi.
Bobotik preparatining afzalliklari:
Emizikli davridan boshlab bolalar uchun xavfsiz;
Sanchiq sababiga ta’sir etadi, ichaklarda
so’rilmaydi;
Uzoq vaqt qabul qilish mumkin, chunki dori preparati
odatlanishini chaqirmaydi;